“Hoe werkt dat eigenlijk in jouw beroep? Je krijgt als psycholoog heel wat over je heen”. Hij stelde de vraag bij de deur, aan het eind van de sessie. Het was niet de eerste keer dat een cliënt deze vraag stelde. Deze keer deed ik het echter niet af met “dat hoort bij het vak; daar leer je mee omgaan”.
Het is inderdaad heel wat waarmee je als hulpverlener geconfronteerd wordt: diep persoonlijk leed en nare ervaringen. Met crisismomenten of onverwachte hulpvragen via de telefoon of de mail.
Zo kreeg ik ooit een telefoontje van de vrouw van een cliënt, terwijl ik met mijn dochter onderweg was naar zwemles. Haar man was verdwenen en ze was bang dat hij zichzelf iets aan zou doen. Wat moest ze doen? Ik stond in een spagaat tussen mijn professionele rol en mijn rol als moeder. Het lukte me haar verhaal te onderbreken en sprak af over een kwartier terug te bellen. Vanuit een rustig hoekje in het zwembad heb ik het telefoongesprek professioneel afgemaakt, maar ik voelde de stress nog een tijd door mijn lijf gieren.
Omgaan met stress is dan vooral het onderkennen van en parkeren van jouw eigen emoties om hier later weer met aandacht op terug te komen.
Emotionele belasting
Een dergelijke acute crisissituatie is één van de emotioneel belastende stressfactoren in het werk als hulpverlener. In mijn boek ‘Take Care! is een lijst met de belangrijkste stressfactoren voor hulpverleners opgenomen. Onder de noemer ‘emotionele belasting’ vallen bijvoorbeeld ook:
- Klanten zonder sociaal netwerk, waardoor er extra druk bij jou ligt;
- Afhankelijk gedrag, zoals een cliënt die extra aandacht claimt door steeds te vertellen hoe slecht het gaat;
- Manipulerend of ontremd gedrag, bijvoorbeeld wanneer je als begeleider in de ouderenzorg regelmatig wordt betast door demente bewoners;
- Klanten met een hoog terugvalrisico, zoals verslaafden.
Samen met een hoge werkdruk vormt ‘emotionele belasting’ een belangrijke risicobron voor overbelasting in beroepen waarin je met mensen werkt. Emotionele belasting wordt ook wel psychosociale arbeidsbelasting genoemd. Je kunt hier mee over lezen op de volgende link naar het arboportaal.
Leren omgaan met stress
Emotionele belasting hanteer je door doorlopend ook aandacht te hebben voor je eigen emoties en pijnpunten en voor je lichamelijke en emotionele gezondheid. Mij helpt het bijvoorbeeld om iedere ochtend kort te mediteren, wat oefeningen te doen en te schrijven in een dagboek. Zo begin ik mijn dag met aandacht voor mezelf, waardoor ik meer ruimte heb voor anderen.
Andere tips voor omgaan met stress in mensenwerk liggen op het gebied van het vergroten van je energiebronnen:
- verstevig de basis van je vak door je kennis en vaardigheden te vergroten;
- deel (ingrijpende) werkervaringen met een collega, een intervisiegroep of een supervisor;
- werk aan je lichamelijke veerkracht (neem o.a. voldoende slaap en beweging);
- vraag ruggensteun aan collega’s en leidinggevende en geef deze zelf ook;
- blijf creatief in je werk: probeer eens iets nieuws uit of maak je eigen werkmateriaal.
Nóg een heel belangrijke energiebron is: zinvol werk doen; het gevoel iets te doen wat er echt toe doet. Als professioneel begeleider voelt mijn werk zeker als zinvol. Mijn antwoord op de vraag hoe ik mijn emotionele belasting hanteer, was dan ook: “Het is hard werken om mijn eigen emoties de juiste aandacht te geven en om goed voor mezelf te zorgen. Maar mijn werk geeft mij ook heel veel. Ik voel me rijk omdat ik iets kan betekenen voor anderen en doorat ik getuige mag zijn van hun gevoelens”.
Beter leren omgaan met jouw stress zoals emotionele belasting?
In mijn boek ‘Take Care! Zelfzorg voor professioneel begeleiders’ (Boom 2016) vind je een heleboel tips, ervaringen van collega’s en oefeningen om zelf mee aan de slag te gaan. Je kunt ook een afspraak maken voor individuele coaching, supervisie of deelnemen aan een begeleide intervisiegroep. Of nodig mij eens uit voor een teamworkshop of een lezing over zelfzorg!
